İnsanların hayallerinde önemli yer tutan volkanlar, antik çağlardan günümüze kadar popüler kültürlerde kendilerine çok belirgin ve yaygın yer buldular. Günümüzde buna medyanın etkisi eklenince volkanlar insanların daha da ilgisini çeken doğa olayları oldu. Volkanlarla ilgili olarak okuyacağınız şaşırtıcı gerçekler sadece ilginç değil, aynı zamanda Dünya ve güneş sistemini anlamak ve öğrenmek açısından da harika bir yol olacaktır.
Volkanlar hakkında farklı kaynaklardan öğrendiğiniz çok şey olabilir. Elbette henüz öğrenmediğimiz çok fazla da bilgi vardır.
Aşağıdaki listede, ilginç ve büyüleyici bulacağınız volkanlar hakkında on şaşırtıcı gerçek var :
10. Volkanlar Dünyanın Tabaklarının Buluştuğu Her Yerde Var
Volkanlarla ilgili en ilginç şeylerden biri yeridir.
Volkanlar, dünyanın tektonik plakalarının buluştuğu yerdedir. Dünyadaki plakalar sürekli hareket eder ve aralarındaki boşluklar sıcak magma bu alana hareket eder. Bu magma hareketinde uygun yer bulursa yüzeye çıkar ve volkanik patlamalar yaşanmasına neden olur.
Tektonik plaka hareketleri sadece volkanlar oluşturmakla kalmaz; aynı zamanda dağlar, okyanus siperleri ve okyanus ortası sırtlar gibi diğer topografik varlıkları da oluşturur. Dünyadaki aktif volkanların çoğu, plaka sınırları üzerindedir.
9. Pasifik’te Ateş Yüzüğü Denen Volkanlar Zinciri Var
Pasifik Okyanusu, tektonik hareketlerin en aktif olduğu çok sayıda yere sahiptir. Bu durum, tüm bölgenin volkanik aktiviteler için bir yuva haline gelmesine neden olmuştur.
Aslında, Pasifik’in her yerinde toplu olarak Ateş Yüzüğü olarak anılan çok sayıda ada var . Ateş çemberinde oluşan plaka hareketlerinden, okyanus çukurları ve volkanik kuşaklar sorumludur. Deprem ve volkan hareketleri de aktiftir. Ateş Çemberi, at nalı şeklindeki 40.000 km’lik bir alanı kaplamaktadır. Şili’den Yeni Zelanda’ya kadar uzanır. Tüm depremlerin% 90’ı (büyük depremler dahil) Ateş Çemberi boyunca meydana gelir. 400’den fazla aktif ve aktif olmayan volkan bulunan bu bölge, Pasifik Kuşağı olarak da bilinmektedir.
Aslında basit bir ifade ile; gezegende bulunan en aktif volkanik bölgelerden bazıları, yer üstünde olabileceği gibi altında da var olabilir.
8. Dünyada Üç Çeşit Volkan Var
Volkanlar şekil, boyut ve diğer özelliklerine göre değişmekle birlikte, volkanları sınıflandırmanın en iyi yollarından biri etkinliklerine dayanmaktadır.
Bu yöntem altında volkanlar sınıflandırıldığında; aktif, hareketsiz ve soyu tükenmiş olmak üzere üç sınıf söz konusu olur.
Aktif bir volkan, herhangi bir zamanda patlayabilme özelliği olan volkandır. Hareketsiz bir volkan, aktif olmamasına rağmen gelecekte patlama potansiyeline sahiptir. Soyu tükenmiş bir volkan ise bir dağdan başka bir şey değildir ve kalıcı olarak kapandığına inanılan volkandır.
Elbette, bir yanardağı sınıflandırmak için yükseklik veya şekle dayananlar da var. Ancak volkan türlerini tanımlamak için kullanılan en yaygın tanım yukarıda bahsedilen sınıflardır.
7. Volkanlar Yalnız Dünyaya Özel Değildir
Volkanlar sadece dünyaya özgü değildir. Aksine, güneş sisteminin her yerinde ve ötesinde de bulunduğu bilinmektedir.
Bunun nedeni, bir gezegenin sıcak bir magma ve diğer erimiş sıvı madde formları ile karakterize edilen sıvı bir çekirdeğe sahip olmasıdır. Tüm gezegenlerde arada bir hareket eden tektonik plakaları olduğu göz önüne alındığında, koşullar gerçekleşmediği anlarda volkanik bir patlama meydana gelebilmektedir.
Güneş sistemindeki neredeyse tüm büyük gezegenlerde ve uydularında volkanlar bulunabilir. Güneş sistemimizin dışında bile, bilim adamları büyük kalkan volkanları olduğunu buldular. National Geographic tarafından açıklanan bir raporda, bir exo-gezegen 55 Cancri yüzeyinde aktif volkan olduğu bildirildi.
6. Güneş Sistemindeki En Uzun Volkan Mars’ta
Güneş sistemindeki en aktif volkanlardan biri Mars’ta bulunuyor.
Olympus Mons olarak adlandırılan volkan, Everest Dağı’ndan iki kat daha yüksek ve aktif bir volkan olarak bilinen dağdır. Dağ, ilk olarak 1971’de Mariner 9 uzay aracı tarafından keşfedildi. Güneş sistemimizde şimdiye kadar keşfedilen en büyük ikinci dağ olarak biliniyor. Güneş sistemindeki en yüksek volkanik dağdır.
Mars Orbiter Lazer Altimetresi tarafından yapılan ölçümlere göre, volkanın yaklaşık 22 km yüksekliğe sahip olduğu söyleniyor.
Olympus Mons’un gezegendeki tek aktif volkan olmadığı da unutulmamalıdır. Mars’ın yüzeyinde çok sayıda volkan vardır ve birçoğu son derece yüksektir.
5. Volkanik Patlamalar Yeni Arazi Oluşumuna Neden Olabilir
Volkanların patlaması, genellikle yeni toprakların oluşumuna neden olur. Bu durum özellikle, magması yanardağın etrafında soğuyan ve katılaşan okyanus volkanları için geçerlidir. Lav dünyanın yüzeyine çıktıktan sonra, patlamanın etrafındaki sular ile birlikte soğur ve katılaşır.
Bunun sonunda ise, tohumların ve diğer bitki örtüsünün büyümeye başladığı geniş bir katı yüzeyin oluşumu ortaya çıkar. Bitki örtüsünün, canlıları çekmesi ve diğer adalar gibi yaşayan bir adaya dönüşmesi çok uzun sürmeyecek.
Ayrıca, volkan patlaması ile yeni oluşturulan toprağın genellikle çok verimli ve bol miktarda ürün üretme eğiliminde olduğu da dikkat çekicidir.
Volkanlara bağlı en son arazi oluşumu, Kızıldeniz’deki yeraltı volkanik faaliyetleri nedeniyle Sholan Adası ve Jadid Adası’dır. 2011 yılında Sholan Adası ve 2013 yılında Jadid Adası oluştu. Bu iki ada Yemen’e ait. Hawaii Adaları bile volkanik faaliyetlerden oluşmuştur.
4. Volkanik Patlamalar Geçmişte İnsan Nüfusunu Azalttı
Volkanların yıkıcı gücü, insan popülasyonlarını yok ettikleri bilinen bir gerçektir.
Bu tür volkanik patlamaların en ünlülerinden biri, İtalya’daki Pompeii’de gerçekleşen patlamalardır. Bugün bile, bölgede bulunan antik kentin birçok kalıntısı var. Ayrıca bölge halen Vesuvius adı verilen ve gelecekte patlayabilecek aktif bir yanardağa bakmaktadır . Bu tehlikeli yanardağdan çıkan patlamalar; Pompeii, Herculaneum, Oplontis ve Stabiae antik kentlerini yok etti. MS 79’daki patlama nedeniyle 1000’den fazla insan yaşama veda etti. Bugün bile Pompeii bölgesindeki volkanlar, dünyadaki en tehlikeli volkanlardan biri olarak görülür.
Çok daha yakın zamanlarda, Hawaii gibi yerlerde insan hayatına yada altyapıya zarar veren birçok volkan patlaması oldu.
3. Jüpiter’in Uydularından Biri Yanardağlarla Dolu
Io adında bir Jüpiter uydusu var ve güneş sistemindeki en jeolojik olarak aktif noktalardan biri olarak biliniyor. Uydunun yüzeyini kaplayan 400’den fazla aktif volkan var ve herhangi bir anda volkanik patlamalar yaşanma potansiyeline sahipler. Bu büyük volkanların çoğu, yüzeyden 500 km’den daha yükseğe çıkabilen kükürt ve kükürt dioksit üretir. Volkanlardan gelen kükürt, Io’nun yüzeyini sarı, yeşil, siyah ve kırmızı tonlarında boyar.
2. Volkanik Tüpler Elmaslarla Dolu
Dünya’daki ısı ve basınç nedeniyle, elmaslar yer kabuğunun derinliklerinde oluşur. Bir yanardağ patladığında, bu elmaslar yer kabuğu geniş derinliklerinden getirilir. Kimberlit olarak bilinen nadir bir magma türü; birkaç volkanik enkaz, mineral ve elmas içeren bir kaya türüdür. Kimberlite ismi Güney Afrika kasabası Kimberley’den alıyor. Burası, 1869’da 83.5 karat (16.70 g) bir elmasın bulunduğu bir kasabadır.
Bir volkan tüpü, lavın aktığı bilinen bir tüptür. Lavın sıklıkla elmas taşıdığı göz önüne alındığında, bu tüplerde çok sayıda elmas yada mücevher sınıfı bulmayı bekleyebiliriz.
1. Dönem Volkan Roman Myt türetilmiştir h ology
Volkan terimi, Roma mitolojisinde türetilmiştir. Aeolian Adası’ndaki volkanik bir adaya ilk olarak Vulcano adı verildi. Bu terim onun kökü Ateş Roma Tanrı olarak bilinen Vulcan’dır. 23 Ağustos tarihinde Vulcanalia adında bir festival, onu kutlamak ve onurlandırmak için yapılır.
Sonuç
Bir bütün olarak, şüphesiz volkanların doğanın en çarpıcı doğa olaylarından biri olduğu söylenebilir . Çarpıcı görünümlerinden yıkıcı güce kadar, doğal dünyanın göz ardı edilmeyen bir unsurudur.
